Tomografia komputerowa wiązki stożkowej w diagnostyce ubytku kości Stafne'a: sprawozdanie z siedmiu przypadków i przegląd literatury otwartego dostępu
Dive B, Aps JKM, Huljev D, Gurniak A, Klein-Dębek E, Beyls H, Hebda A, Olszewski R. "Cone beam computed tomography in the diagnosis of Stafne bone cavity: Report of seven cases and review of the open-access literature."
Tłumaczenie na język polski: Gurniak A., Gurniak M.
Źródło: NEMESIS https://ojs.uclouvain.be/index.php/nemesis/article/view/66193
Autorzy:
Dive B MD, DDS1
Aps J DDS, PhD, Prof.2
Hulyev D, DDS3
Gurniak A, DDS4
Klein-Dębek E, DDS, PhD5
Beyls H, DDS6
Hebda A, MS7
Olszewski R DDS, MD, PhD, DrSc, Prof. 1;7,*
Powiązania:
1Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, Cliniques universitaires Saint Luc, UCLouvain, Bruksela, Belgia
2Uniwersytet Nauk Stosowanych Artevelde, Gandawa, Belgia
3Gabinet Huljev & Joué, Namur, Belgia
4DIAGDENT – Pracownie Radiologii Stomatologicznej, Warszawa, Polska
5PANORAMIK Centrum Diagnostyczne w Warszawie, ul. Świętokrzyska 18, Warszawa, Polska
6Prywatna praktyka stomatologiczna, Langemark, Belgia
7Laboratorium badawcze chirurgii szczękowo-twarzowej (OMFS Lab), NMSK, Institut de recherche expérimentale et clinique (IREC), UCLouvain, Bruksela, Belgia
Adres do korespondencji: Prof. R. Olszewski, Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, Cliniques universitaires Saint Luc, OMFS LAB, NMSK, IREC, UCLouvain, Bruksela, Belgia, tel.+3227645718; faks: +3227645876; ID ORCID:orcid.org/0000-0002-2211-7731
Zastrzeżenie:
poglądy wyrażone w nadesłanym artykule są naszym własnym, a nie oficjalnym stanowiskiem instytucji lub fundatora.
Streszczenie
Defekt Stafnego (Stafne's bone cavity - SBC) jest rzadko spotykany w radiografii pantomograficznej i stożkowej tomografii komputerowej. Dokonaliśmy systematycznego przeglądu literatury otwartego dostępu PubMed i DOAJ. Zaproponowaliśmy również nową metodologię polegającą na współpracy z prywatnymi praktykami, zastosowanie metody partycypacyjnego podejścia naukowego i praktyki otwartej nauki oraz wykorzystanie narzędzia mediów społecznościowych do uzyskania i opisania siedmiu różnych przypadków SBC.
Proponujemy nową tabelę macierzową do klasyfikacji anatomicznych typów SBC już opisanych i tych, które jeszcze nie zostały opisane w ogólnodostępnej literaturze.
Słowa kluczowe: ubytek Stafnego, defekt Stafnego, jama kostna Stafnego, CBCT, otwarty dostęp, odmiana anatomiczna.
Wstęp
Defekt Stafnego (SBC) lub ubytek kostny Stafne'a [1] reprezentuje nieczęste znalezisko anatomiczne, w badaniach stożkowej tomografii komputerowej żuchwy (CBCT) i zdjęciach pantomograficznych. Prawidłowa identyfikacja zmiany jest niezbędna, ponieważ nie wymaga żadnego leczenia. Nieprawidłowa diagnoza może prowadzić do niepotrzebnej dodatkowej diagnostyki radiologicznej i/lub zabiegów chirurgicznych [2].
Jamę kostną Stafne'a (SBC) po raz pierwszy opisał Stafne [1] w 1942 roku. Doniósł on o 35 bezobjawowych, jednokomorowych przejaśnieniach radiologicznych zlokalizowanych w tylnej części żuchwy, między kątem żuchwy a trzecim trzonowcem, nieco powyżej podstawy żuchwy i poniżej kanału nerwu zębodołowego dolnego [1]. Niektórzy autorzy uważają tę jednostkę za pseudotorbiel - w przypadku braku rzeczywistego ubytku w kości żuchwy, bez wyściółki nabłonkowej wykrytej histologicznie [3]. Anatomiczna postać SBC to wyraźnie ukształtowany defekt o okrągłym lub jajowatym kształcie po stronie językowej żuchwy [4-8].
Aby opisać tę jednostkę, podano wiele innych nazw, w tym zagłębienienie na powierzchni językowej kości żuchwy, torbiel statyczna kości, jama kostna Stafne (SBC), nieprawidłowy lub ektopowy gruczoł ślinowy, defekt statyczny/utajony lub idiopatyczny, wgłobienie ślinianek podżuchwowych, depresja powierzchni językowej kości żuchwy [5, 9].Współcześnie patogeneza jest wciąż niejasna i może wyjaśniać trudności etymologiczne [4, 5, 10]. Stafne zasugerował, że ubytek może być wynikiem nieprawidłowego kostnienia w obszarze pierwotnie utworzonym przez tkankę chrzęstną i może być uważany za wadę wrodzoną wynikającą z wady osteogenezy [1]. Jednak najszerzej akceptowaną hipotezą jest, że ubytki te powstają w wyniku zlokalizowanego zaniku powierzchni językowej żuchwy przez ucisk z sąsiedniej ślinianki (obejmującej ślinianki podżuchwową, podjęzykową lub przyuszniczą ) [3, 9].
Gruczoły podjęzykowe mają być związane z przednim typem SBC, który znajduje się powyżej przyczepu mięśnia gnykowego [3, 8]. Ślinianki podżuchwowe są związane z tylnym typem SBC [3,8], a ślinianka przyuszna może być odpowiedzialna za SBC w gałęzi wstępującej żuchwy [3]. Ta hipoteza opiera się na wynikach zgłoszonych po eksploracji chirurgicznej oraz na analizie tomografii komputerowej obrazów tkanek miękkich [11]. W wynikach histopatologicznych pobranych z SBC można również znaleźć tkankę tłuszczową, węzły chłonne, naczynia i zmiany naczyniowe [9] i tkankę łączną [9, 11].
SBC obserwuje się najczęściej u mężczyzn, z przewagą pacjentów w wieku 40–70 lat [6-8]. W retrospektywnym badaniu przeprowadzonym przez Sisman i wsp. [9] u 34221 pacjentów stwierdzono częstość występowania na poziomie 0,08%, z preferencyjną lokalizacją w okolicy trzonowców językowych [6, 8, 9]. Oprócz tego, w najczęściej opisywanym typie tylnym, można zauważyć również początek SBC w okolicy przedtrzonowej, powyżej przyczepu mięśnia gnykowego (typ przedni) oraz w części wstępującej gałęzi żuchwy (typ gałęzi żuchwy) [4, 8].
Diagnostyka różnicowa SBC obejmuje: zębopochodne zmiany torbielowate, szkliwiaka, dysplazję włóknistą, malformacje naczyniowe, ziarniniaka olbrzymiokomórkowego, keratocystę, torbiel tętniakowatą kości, ziarniniaka kwasochłonnego, łagodne guzy ślinianek, guzy neurogenne, śluzaka, szpiczaka mnogiego i choroby przerzutowe [6].
Na ogół SBC stwierdza się przypadkowo w rutynowym badaniu pantomograficznym, u pacjentów, którzy zwykle nie wykazują objawów klinicznych [4, 5, 7, 10, 11]. Obrys warstwy korowej kości wydaje się grubszy niż w przypadku torbieli zębopochodnych [5]. Zmiana jest rozłożona równomiernie po obu stronach żuchwy, ze średnią wielkością powyżej 1 centymetra [4, 5]. Najczęstszą postacią jest postać jednokomorowa, jednak mogą występować również postaci: wielokomorowa, podwójna jednokomorowa, dwukomorowa lub obustronna [4-6, 8, 10]. Wykazano, że SBC jest raczej stanem anatomicznym niż patologicznym, dlatego nie wymaga leczenia zachowawczego ani chirurgicznego [7, 8]. Obserwacja radiologiczna jest zwykle wykonywana w celu upewnienia się, czy zmiana nie wykazuje tendencji wzrostowej, a rzadko przeprowadzano zabieg chirurgiczny lub biopsję, gdy diagnoza była niepewna lub przypadek był nietypowy [4, 5].
Zaproponowano również CBCT i rezonans magentyczny [6-8] lub CBCT i sialografię [6, 8] jako pomoc w diagnostyce w niektórych wątpliwych przypadkach [6].
Celem niniejszego przeglądu była ocena literatury medycznej na podstawie wyłącznie artykułów o otwartym dostępie związanych z tym tematem, z wykorzystaniem tylko dwóch baz danych, PubMed i Directory of Open Access Journals (DOAJ) [13].
Naszym celem było również: opisać siedem różnych przypadków SBC z naszej kliniki uniwersyteckiej i od prywatnych lekarzy oraz zaproponować tabelę macierzową do klasyfikacji anatomicznych typów SBC już opisanych i tych, które dopiero zostaną opisane.
Materiał i metody
Tylko bezpłatne, pełnotekstowe artykuły opublikowane na temat wykorzystania CBCT w diagnostyce SBC zostały uwzględnione w wyszukiwaniu PubMed. Artykuły o SBC bez użycia CBCT oraz artykuły bez ogólnodostępnego dostępu zostały wykluczone. Przeprowadzono wyszukiwanie artykułów w języku angielskim i francuskim, w 22.02.2021 r. przez jednego autora.
Sześć artykułów odpowiadało naszym kryteriom włączania i wykluczania [3-5, 9, 11 13]. Dla DOAJ wybrano słowa „stafne" i „CBCT", co dało 5 artykułów, stosując te same kryteria włączania i wykluczania, co w przypadku bazy PubMed. Ten sam autor przeprowadził poszukiwania 23.04.2021. Spowodowało to wyszukanie dodatkowo 5 artykułów, które mogłyby zostać włączone do przeglądu [6-8, 10, 14]. Do końcowego przeglądu dotyczącego SBC i CBCT włączono 11 artykułów.
Ponieważ w naszej bazie danych kliniki uniwersyteckiej znaleziono tylko 2 przypadki SBC w CBCT, zaapelowano o zwiększenie liczby przypadków klinicznych za pomocą kanałów mediów społecznościowych. (https://ojs.uclouvain.be/index.php/nemesis/issue/archive). W odpowiedzi otrzymano jeszcze pięć przypadków klinicznych [13].
Opis przypadków klinicznych
Pacjent nr 1 (mężczyzna, 49 lat): jednokomorowy typ tylny, po lewej stronie żuchwy (Rycina 1). Wymiary SBC wynosiły: mezjo-dystalny 9,3 mm, policzkowo - językowy 4,8 mm i czaszkowo - ogonowy 10,6 mm.
Całkowita objętość wynosiła 473,18 mm3.
Dyskusja
Przedni okolica zębów nr 33 do 43 |
Boczny okolica zębów nr 33 do 35 i/lub 43 do 45 |
Tylny okolica zębów nr 36 do 38 i/lub 46 do 48 |
Kąt Żuchwy | Część wstępująca gałęzi żuchwy | |
Kształt | |||||
Jednokomorowy | 1 przypadek [15] | 1 przypadek [3] pacjent nr 5 pacjent nr 7 |
przypadek nr 1 [4] przypadek nr 2 [4] 1 przypadek [5] 1 przypadek [8] pacjent nr 1 pacjent nr 4 |
1 przypadek [5] 1 przypadek [7] pacjent nr 6 |
pacjent nr 2 |
Dwukomorowy | 1 przypadek [10] pacjent nr 3 |
||||
Wielokomorowy | 1 przypadek [6] 1 przypadek [11] |
1 przypadek [8] | |||
Lateralność | |||||
Jednostronny | 1 przypadek [15] | 1 przypadek [3] pacjent nr 5 pacjent nr 7 |
przypadek nr 1 [4] przypadek nr 2 [4] 1 przypadek [5] 1 przypadek [6] 1 przypadek [8] 1 przypadek [10] 1 przypadek [11] pacjent nr 1 pacjent nr 3 pacjent nr 4 |
1 przypadek [5] 1 przypadek [7] 1 przypadek [9] pacjent nr 6 |
pacjent nr 2 |
Dwustronny | |||||
Głębokość (na podstawie Airiji) [6, 8] | |||||
Typ 1 Powierzchowny |
1 przypadek [15] | pacjent nr 2 | |||
Typ 2 Nie osiąga poziomu warstwy korowej kości od strony policzkowej (Typ I Airji [6, 8]) |
1 przypadek [3] pacjent nr 5 pajent nr 7 |
przypadek nr 1 [4] przypadek nr 2 [4] 1 przypadek [8] pacjent nr 1 pacjent nr 3 pacjent nr 4 |
1 przypadek [9] | ||
Typ 3 Osiąga poziom warstwy korowej kości od strony policzkowej Typ II Airiji [6, 8] |
1 przypadek [5] 1 przypadek [10] |
1 przypadek [5] 1 przypadek [7] pacjent nr 6 |
|||
Typ 4 Wychodzi poza warstwę korową policzkową kości (Typ III Airji [6, 8]) |
1 przypadek [6] 1 przypadek [11] |
||||
Związek z kanałem zębodołowym dolnym (KZD) (zmodyfikowany od Adisena i wsp. [14] | |||||
Typ 1 SBC poniżej KZD [14] |
przypadek nr 1 [4] 1 przypadek [6] 1 przypadek [8] pacjent nr 1 pacjent nr 3 |
1 przypadek [5] 1 przypadek [7] 1 przypadek [9] pacjent nr 6 |
|||
Typ 2 SBC bocznie względem KZD |
1 przypadek [3] pacjent nr 5 |
pacjent nr 4 | |||
Typ 3 SBC poniżej KZD [14] |
pacjent nr 7 | ||||
Typ 4 SBC powyżej i poniżej KZD |
1 przypadek [10] | ||||
Typ 5 KZD wewnątrz SBC |
przypadek nr 2 [4] 1 przypadek [5] 1 przypadek [11] |
||||
Typ 6 SBC poza KZD |
1 przypadek [15] | pacjent nr 2 | |||
Związek z korzeniami zębów | |||||
Bez związku | 1 przypadek [15] | pacjent nr 5 |
przypadek nr 1 [4] 1 przypadek [8] |
1 przypadek [5] 1 przypadek [7] 1 przypadek [9] pacjent nr 6 |
pacjent nr 2 |
Modyfikacja kształtu korzenia (ząb żywy) | 1 przypadek [3] pacjent nr 7 |
Patrząc na Tabelę 1, położenie przednie SBC i w obrębie części wstępującej gałęzi żuchwy są najbardziej nietypowymi lokalizacjami. Przypadki dwukomorowe i wielokomorowe są bardzo rzadkie. Wydaje się, że przypadki obustronne nie zostały jeszcze opisane w ogólnodostępnej literaturze. Najczęstszym opisem jest tylny, jednostronny SBC, który nie sięga do warstwy korowej policzkowej, poniżej korzeni zębów, nie obejmując wierzchołków korzeni (Tabela 1).
Ten artykuł może zostać ponownie opublikowany w nowszej wersji, jeśli zostanie przesłanych więcej przypadków. Celem jest udostępnianie obrazów z adnotacjami w sposób ogólnodostępny, aby wszyscy lekarze dentyści mieli dostęp do literatury naukowej, która nie jest ukryta za płatnymi ścianami. Publikacje naukowe mogą powstawać poprzez otwartą współpracᶒmiᶒdzy prywatną praktyką a uczelnią.
To sposób na wykorzystanie zbiorowej inteligencji i bogactwa baz danych dla zysku całej społeczności.
• Podziękowania: brak
• Oświadczenie o źródłach finansowania: To badanie nie otrzymało żadnego finansowania
• Konflikt interesów: Profesor R. Olszewski jest redaktorem naczelnym
NEMESIS. Profesor J. Aps jest członkiem Rady Redakcyjnej NEMESIS. Wszyscy pozostali autorzy deklarują brak konfliktu interesów.
• Aprobata etyczna: uzyskaliśmy aprobatę naszej Komisji etycznej
Uniwersytetu i Szpitala dla tego badania (B403/2019/03DEC/542).
• Świadoma zgoda: uzyskano pisemną zgodę dla pacjenta nr 3. Pacjenci nr 1 i 2 zostali zwolnieni ze świadomej zgody zgodnie z zatwierdzonymi zasadami komisji etycznej. Nie było potrzeby świadomej zgody dla pacjentów nr 4-7
ponieważ wszystkie obrazy są anonimowe i nie podano żadnych prywatnych danych, co pozwalałoby na identyfikacjᶒ pacjenta.
Autor | Rola kontrybutora |
Benoit Dive | Pisanie oryginalnego projektu, Pisanie recenzji i redagowanie |
Johan Aps | Przetwarzanie danych, Walidacja, Pisanie recenzji i redagowanie |
David Huljev | Przetwarzanie danych, Walidacja, Pisanie recenzji i redagowanie |
Anna Gurniak | Przetwarzanie danych, Walidacja, Pisanie recenzji i redagowanie |
Emilia Klein-Dębek | Przetwarzanie danych, Walidacja, Pisanie recenzji i redagowanie |
Beyls Hilde | Przetwarzanie danych, Walidacja, Pisanie recenzji i redagowanie |
Aleksandra Hebda | Metodologia, Walidacja, Pisanie oryginalnego projektu, Pisanie recenzji i redagowanie |
Raphael Olszewski | Konceptualizacja, Dochodzenie, Metodologia, Przetwarzanie danych, Zasoby, Walidacja, Pisanie oryginalnego projektu, Nadzór, Pisanie recenzji i redagowanie |
Bibliografia: